RBI Gold Storage : देशाची सर्वात मोठी बँक आरबीआय ने आता परदेशात जमा केलेले सोने देशात परत आणण्यास सुरुवात केली आहे.
1991 मध्ये ब्रिटनमध्ये तत्कालीन केंद्र सरकारने सोने गहाण ठेवल्यानंतर प्रथमच आरबीआयने तेथून 100 टन सोने परत आणले आहे. रिझर्व्ह बँकेने एवढ्या मोठ्या प्रमाणात सोने परत आणण्याची गेल्या 31 वर्षांतील ही पहिलीच वेळ आहे. हे सोने बँक ऑफ इंग्लंड आणि ब्रिटनमधील बँक ऑफ इंटरनॅशनल सेटलमेंट्सकडे ठेवण्यात आले होते, जिथे आरबीआयने सोन्याचा निम्मा साठा ठेवला होता. तथापि, या बदल्यात आरबीआयला या बँकांना स्टोरेज फी भरावी लागेल. हे सोने तारण ठेवल्यानंतर प्रथमच आरबीआयने ते आपल्या स्टॉकचा भाग बनवले आहे.
एवढ्या मोठ्या प्रमाणात सोने कुठे ठेवणार?
आरबीआयने ब्रिटनमधून 100 टन किंवा सुमारे 1,000 किलो सोने परत आणले आहे. हे सोने मिंट रोडवरील आरबीआयच्या जुन्या कार्यालयात आणि नागपुरातील आरबीआय व्हॉल्टमध्ये ठेवलेले आहे, जिथे रिझर्व्ह बँक तिच्या सोन्याच्या साठ्यापैकी एक तृतीयांश उच्च सुरक्षा निगराणीखाली ठेवते.
हे सोने भारतात कसे आणले गेले
ब्रिटनमधून सोने भारतात आणण्यासाठी वित्त मंत्रालय, आरबीआय आणि सरकारच्या इतर अनेक विभागांनी एकत्रितपणे काम केले आहे. उच्च सुरक्षेत विशेष विमानात हे सोने परत आणण्यात आले आहे. यासाठी केंद्र सरकारने आरबीआयला या सोन्यावरील सीमा शुल्कात सूट दिली आहे, परंतु त्याला एकात्मिक जीएसटी भरावा लागेल.
नुकताच वर्ल्ड गोल्ड कौन्सिलचा एक अहवाल समोर आला आहे, ज्यामध्ये असे म्हटले आहे की 2023 च्या अखेरीस जगातील एकूण सोन्यापैकी 17 टक्के सोने केंद्रीय बँकांकडे असेल. हा सोन्याचा साठा 36,699 मेट्रिक टनांपेक्षा जास्त आहे. यामध्ये रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या स्टेकबद्दल बोलायचे झाले तर त्यात जवळपास 822.10 टन सोने आहे.
31 मार्च 2024 रोजी ही माहिती देताना आरबीआयने सांगितले होते की, परकीय चलनाच्या साठ्याच्या रूपात हे सोने गेल्या वर्षी 31 मार्चला म्हणजे 2023 मध्ये 794.63 टन होते. चलन जोखीम टाळण्यासाठी, आरबीआय डिसेंबर 2017 पासून सतत सोन्यात गुंतवणूक करत आहे. एप्रिल 2024 अखेर, देशाच्या एकूण परकीय चलनाच्या साठ्यात सोन्याचा वाटा 8.7 टक्क्यांवर पोहोचला आहे.
1991 मध्ये, जेव्हा भारत आर्थिक संकटात अडकला होता, तेव्हा तत्कालीन पंतप्रधान चंद्रशेखर यांच्या नेतृत्वाखालील केंद्र सरकारने 4 ते 8 जुलै 1991 दरम्यान बँक ऑफ इंग्लंड आणि बँक ऑफ जपानकडे 46.91 टन सोने गहाण ठेवले होते. तथापि, भारतीय रिझर्व्ह बँकेच्या एकूण सोन्याच्या साठ्यापैकी सुमारे 50 टक्के सोने परदेशात जमा आहे.
यामध्ये केवळ सोने गहाण ठेवले जात नाही, तर देशात गृहयुद्धासारखी कोणतीही आपत्ती किंवा राजकीय उलथापालथ झाल्यास आरबीआयने सुरक्षेच्या दृष्टिकोनातून आपले सोने परदेशात ठेवले आहे. खरे तर कोणत्याही नैसर्गिक आपत्तीत सोन्याच्या साठ्याचे नुकसान होऊ शकते. या कारणास्तव संपूर्ण सोने एकाच ठिकाणी न ठेवता वेगवेगळ्या ठिकाणी साठवले जाते.